Joanna Newsom - The Milk-Eyed Mender
Οι στίχοι της είναι αλλόκοτοι, οι μελωδίες της δαιδαλώδεις και αιθέριες και το ρεφρέν της είναι άγνωστη λέξη: γνωρίστε την 24χρονη Καλιφορνέζα που υπέγραψε το πιο ιδιαίτερο άλμπουμ του 2006.
Το να κατηγοριοποιείς τη μουσική της Joanna Newsom, να την περιγράφεις με λέξεις ή να εξηγείς τους λόγους που οι κριτικοί σε όλο τον κόσμο χαρακτηρίζουν το νεοκυκλοφόρητο δεύτερο άλμπουμ της ένα από τα καλύτερα του 2006, χρησιμοποιώντας αβίαστα τη λέξη «αριστούργημα», δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.
Γι’αυτό και θα ξεκινήσω με τα προφανή: το «Υs» (προφέρεται «ιις») : διαρκεί περίπου μία ώρα και περιλαμβάνει μόλις πέντε (5) κομμάτια, που διαρκούν από 7 εώς 17 λεπτά αλλά ούτε ένα ρεφρέν, όπως τουλάχιστον το αντιλαμβανόμαστε στην πoπ μουσική των τελευταίων 60 χρόνων. Έχει όμως στίχους τόσους πολλούς και σύνθετους σε λεκτικά σχήματα, που και η ίδια καμιά φορά μπερδεύεται στις συναυλίες της. Τους υπολογίζω σε 4.000 λέξεις πάνω-κάτω, εκ των οποίων ορισμένες, πρέπει να έχεις πτυχίο Αγγλικής φιλολογίας (ή ένα πρόχειρο λεξικό της Οξφόρδης) για να καταλάβεις. Η Joanna Newsom είναι 24 χρονών, συνθέτει γράφει ποίηση, τραγουδάει και παίζει κλασική άρπα – «ένα υπέροχο ξύλινο θηρίο» - Όχι, δηλαδή, η τυπική περίπτωση που θα έβλεπες σε τηλε-ριάλιτι ταλέντων, στο MTV ή στους πίνακες των πόπ επιτυχιών…
Εάν όλα αυτά σας αποθαρρύνουν κι αν αντιλαμβάνεστε τη σύγχρονη μουσική μόνο μέσα στο «καλούπι» του τρίλεπτου τραγουδιού που προσφέρει άμεση συγκίνηση ή ευχαρίστηση και σου επιτρέπει να το σιγοτραγουδήσεις, ίσως θα πρέπει να σταματήσετε να διαβάζετε σε αυτό το σημείο. Αν όχι (που το εύχομαι), προσπαθήστε να φανταστείτε πώς θα ακουγόταν η Bjork αν μελοποιούσε τη ρομαντική ποίηση του William Wordsworth, η Keith Bush αν ξαναβαπτιζόταν στην ηχητική κολυμπήθρα της λεγόμενης “psycho-folk” ή η Tory Amos αν ζούσε στα μέσα του 19ου αιώνα και συνεργαζόταν με την Emily Dickinson…
«Το Ys είναι ένας από αυτούς τους δίσκους που μοιάζουν να έχουν έρθει, πλήρως σχηματισμένοι, από το πουθενά, χωρίς κανένα προηγούμενο στη λαϊκή μουσική», γράφει ο Sean O’ Hagan στον Βρετανικό «Observer». «Ως προς αυτό, φέρνει στο μυαλό το Astral Weeks του Van Morrison ή το Horses της Patty Smith… Όπως όλες οι εκκεντρικές ιδιοφυΐες, η Newsom κινείται σ’ένα δικό της κόσμο δημιουργικό σύμπαν, που διέπεται από τους δικούς τους κανόνες και απέχει έτη φωτός από τον πληκτικό κομφορμισμό όλων αυτών των αγορίστικων συγκροτημάτων με τις ηλεκτρικές κιθάρες…»
Για να χρησιμοποιήσουμε πιο οικεία παραδείγματα, ας πούμε ότι είναι ένας δίσκος που αν τον ακούσεις στο αυτοκίνητο, το Αθηναϊκό μποτιλιάρισμα δεν θα έχει πλέον καμία δυνατότητα να σου σπάσει τα νεύρα, γιατί θα έχεις μεταφερθεί σε έναν εντελώς διαφορετικό, φανταστικό χωροχρόνο… Εκεί όπου βρίσκεται και η πολιτεία Ys της Βρετανικής μυθολογίας, που καταποντίστηκε πληρώνοντας τις αμαρτίες των κατοίκων και της φιλήδονης πριγκίπισσας της. «Έβλεπα στον ύπνο μου συνέχεια αυτά τα δύο γράμματα και ήξερα ότι πρέπει να υπάρχουν στον τίτλο του άλμπουμ μου και αυτός να είναι μόνο μία συλλαβή. Όταν ανακάλυψα τον μύθο, η σύνδεση έγινε αυτόματα», λέει αινιγματικά η Joanna – ό,τι ακριβώς θα περίμενε κανείς από μια καλλιτέχνιδα που τραγουδάει την ιστορία ενός πιθήκου που κερδίζει την καρδιά μιας ευκολόπιστης αρκούδας κι ύστερα τη βγάζει στο τσίρκο για χρήματα…
Τα ποιήματα της Newsom αφηγούνται ιστορίες και ξεχειλίζουν από συναίσθημα και αλληγορία, αλλά το να τα «ξεκλειδώσει» κανείς είναι πρακτικά αδύνατον. Η ίδια το ξέρει. «Η ευθύνη κάθε συγγραφέα ή ποιητή είναι, πέρα από οτιδήποτε άλλο, να ξέρει τι εννοεί. Έτσι, ακόμη κι όταν κανένας άλλος στον κόσμο δεν καταλαβαίνει για τι πράγμα μιλάς, εσύ να το γνωρίζεις. Ο ακροατής μπορεί να το αισθάνεται αυτό, ακόμη κι όταν δεν καταλαβαίνει την κυριολεκτική σημασία.
Η πίστη που καταθέτει στα στοιχεία και τις συνδέσεις και μυστικά των στίχων σου, είναι το πιο σημαντικό». Η Joanna Newsom γεννήθηκε στο Nevada City της Βόρειας Καλιφόρνιας, μια πόλη χρυσοθήρων, και μεγάλωσε στο San Francisco μέσα σε οικογένεια μουσικών (κιθαρίστας πατέρας, πιανίστα μητέρα, τσελίστρια αδελφή, αδελφός ντράμερ). Άρχιζε να παίζει άρπα σε ηλικία μόλις 7 ετών, σπούδασε μουσική και δημιουργική γραφή στο Κολέγιο Mils, αλλά πέρασαν αρκετά τα χρόνια μέχρι να «συμφιλιωθεί» με την τραχιά και ακατέργαστη φωνή της (η οποία θυμίζει ενίοτε ασθματικό παιδί) και να εκδηλώσει ενδιαφέρον για την folk μουσική.
Την «ανακάλυψε» το 2002 ο σεβαστός, στους κύκλους της εναλλακτικής Αμερικάνικης σκηνής Will “Bonny Prince Billy” Oldham, που άκουσε τα πρώτα της τραγούδια πρόχειρα ηχογραφημένα σε κασέτες, ενθουσιάστηκε από το ταλέντο της στο να αφηγείται μελοποιημένες ιστορίες και την κάλεσε ως support σε συναυλίες του. Στη συνέχεια εκείνη κυκλοφόρησε δύο (σπανιότατα πλέον) Ε.P., το παρθενικό της άλμπουμ μόνο για άρπα και φωνή, με τίτλο «The Milk-Eyed Mender» και τον περασμένο Νοέμβριο, το «Ys». Οι συνθέσεις της Newsom προϋποθέτουν αρκετή υπομονή εκ μέρους του ακροατή, αλλά στο τέλος τον ανταμείβουν και με το παραπάνω. Η πρώτη ακρόαση είναι σαν ένα απαλό μελωδικό χάδι στην ακοή – με τις επόμενες αντιλαμβάνεσαι ότι τα τραγούδια της είναι σαν δέντρα από τα οποία ξεφυτρώνουν αμέτρητα κλαδιά προς διαφορετικές κατευθύνσεις, κάθε αλλαγή τέμπο, κάθε μελωδική στροφή, κάθε αλλαγή τονικότητας, μοιάζουν όχι επιτηδευμένες, αλλά απαραίτητες. Αυτό είναι το μεγάλο ταλέντο της.
«Μ’ αρέσει να παίζω με εσωτερικούς ρυθμούς και με την έμφαση στις συλλαβές, όχι να ψάχνω τις ομοιοκαταληξίες. Γι’αυτό λατρεύω να γράφω λέξεις για την μουσική – υπάρχει αυτή η απεριόριστη ελευθερία να παίζω μαζί τους… Μερικές φορές θ’ ακούσω πρώτα μια μελωδία μέσα στο κεφάλι μου και αυτή θα με οδηγήσει σ’ένα συγκεκριμένο τύπο στίχου. Μετά θα αρχίσω να τραγουδάω πάνω της αλαμπουρνέζικα – και θα περιμένω μέχρι να έρθουν οι κατάλληλες λέξεις.»
Κάπως έτσι ηχογραφήθηκε και το άλμπουμ της – συνέθεσε στην άρπα, έγραψε τα φωνητικά, τα ηχογράφησε με τον φημισμένο παραγωγό Steve Albine σ’ένα στούντιο του Los Angeles και μετά τα έστειλε, μαζί μ’ένα σωρό χειρόγραφες σημειώσεις για… χρώματα, συναισθήματα και ιδέες, στον ιδιοφυή ενορχηστρωτή Van Dyke Parks, γνωστό από την συνεργασία του με τον Brian Wilson, προκειμένου εκείνος να γράψει τα ορχηστρικά μέρη ακολουθώντας τους «λαβύρινθους» της μουσικής της. «Όταν τελείωσε η δουλειά, ένιωθα τρομοκρατημένη», λέει η Newsom στο περιοδικό Uncut. «Το αποτέλεσμα ήταν αυτό που ακριβώς επεδίωκα, μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια, κι εγώ καθ’ ότι προληπτική, φοβήθηκα ότι θα μου συνέβαινε κάτι μοιραίο, θα με χτυπούσε κεραυνός ή κάτι τέτοιο, γιατί η αποστολή μου σ’αυτόν τον κόσμο είχε έρθει εις πέρας».
Info: Αυτές τις μέρες η Joanna Newsom δίνει sold-out συναυλίες στην Αγγλία συνοδευόμενη από την ορχήστρα Northern Sinfonia. Το άλμπουμ της «Ys», κυκλοφορεί και στην Ελλάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου